Στα προγράμματα σπουδών στα δημοτικά σχολεία με αναμορφωμένο πρόγραμμα γίνεται η πρώτη πρόβα της διαφοροποίησης, αφού οι μαθητές διδάσκονται μαθήματα ανάλογα με τις δυνατότητες και τις επιλογές του σχολείου. Στις Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας, με το δέλεαρ της επιπλέον οικονομικής ενίσχυσης στα σχολεία - γεγονός που δεν αλλάζει την κοινωνική σύνθεση ούτε την ταξική θέση των μαθητών των δύσκολων περιοχών - θα επιβληθούν διαφορετικά μαθήματα - και πάλι - με το πρόσχημα της σύνδεσης με την τοπική ανάπτυξη.

Στα νέα προγράμματα που ετοιμάζει το υπουργείο, η διαφοροποίηση θα γενικευτεί. Τελικά, στο σχολείο της «αγοράς» και των υποτιθέμενων «ελευθεριών», ο μαθητής θα «επιλέγει» από ένα ελεγχόμενο περιεχόμενο, το οποίο θα καθορίζεται, κυρίως, από τα παρακάτω δεδομένα: Τη λεγόμενη τοπική ανάπτυξη, δηλαδή την κατεύθυνση που θα ορίζουν οι επιχειρήσεις, αλλά και τις εταιρείες - χορηγούς που θα «ενισχύουν» το σχολείο ζητώντας, προφανώς, να παρέμβουν στο πρόγραμμα σπουδών. Στο «Τεχνολογικό Λύκειο», που ετοιμάζει το υπουργείο Παιδείας, θα «προσφέρεται» η πιο υποβαθμισμένη και αναλώσιμη κατάρτιση, ενώ οι ειδικότητες θα καθορίζονται απ' τις επιχειρήσεις. Ακόμα, τη μαθητεία και την πρακτική άσκηση, δηλαδή την απλήρωτη εργασία, ο μαθητής δε θα την επιλέγει, αφού ο επαγγελματικός προσανατολισμός θα τον οδηγεί απευθείας σε τομείς, που σε κάθε χρονική στιγμή θα επιλέγουν οι μεγαλοεργοδότες, είτε της περιοχής, είτε γενικότερα.

Μετά το σχολείο (υπενθυμίζουμε ότι η υποχρεωτική εκπαίδευση παραμένει μέχρι το Γυμνάσιο και όλο και περισσότεροι μαθητές δε θα μπορούν να συνεχίσουν, γιατί θα πρέπει να δουλέψουν), ακολουθεί το «χάος» μιας ατελείωτης αγοράς αναλώσιμης κατάρτισης, «δημόσιας» ή ιδιωτικής. Κατάρτιση θα «προσφέρουν» σε μεγάλο βαθμό και τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ, αν εφαρμοστεί ο νόμος - πλαίσιο που έχει καταθέσει η κυβέρνηση στη Βουλή, αφού τα ιδρύματα, πλέον, θα δίνουν πτυχία πολλών ταχυτήτων. Η επιστημονική γνώση θα είναι μια ακόμα «ευκαιρία», που θα «παρέχεται» στα κέντρα αριστείας των πανεπιστημίων και των ΤΕΙ. Τα πτυχία για τους πολλούς θα είναι πολλών ταχυτήτων, μικρών προσδοκιών και θα χρειάζονται πρόσθετα πιστοποιητικά και βεβαιώσεις για μια ζωή:

• Πτυχίο μετά από εισαγωγή στα πανεπιστήμια και στα ΤΕΙ, το οποίο θα μπορεί να έχει διάρκεια τρία χρόνια. Τα πτυχία, ακόμα και των ίδιων επιστημονικών αντικειμένων, δε θα έχουν κοινή βάση, αφού ο φοιτητής θα έχει το «δικαίωμα» να διαλέγει μαθήματα από ένα «μενού» (έτσι έχει ονομάσει η υπουργός Παιδείας τα μαθήματα που θα προσφέρονται!), ενώ, όπως έχει ειπωθεί πολλές φορές, μεταξύ των τμημάτων δε θα υπάρχουν στεγανά. Πρόκειται για πτυχία χωρίς επιστημονικό αντίκρισμα, αφού δε θα υπάρχει - στις περισσότερες περιπτώσεις - καμία επιστημονική συνοχή στο περιεχόμενο (ιδιαίτερα στις θεωρητικές σχολές).
• «Πτυχία» φαστ - φουντ μετά από ένα ή δύο χρόνια μαθημάτων, που θα έχουν καμία πρακτική αξία σε επίπεδο περιεχομένου, αφού - ακόμα και τυπικά - δε θα είναι ούτε πτυχία Ανώτατης Εκπαίδευσης, ούτε κατάρτισης. Μετά από το ένα ή τα δύο χρόνια σπουδών, θα απονέμεται ένας «τίτλος σπουδών». Το παραπάνω σχέδιο μοιάζει πολύ με την πρόταση για τοπικά κολέγια, που είχε καταθέσει ο πρώην υφυπουργός Παιδείας, Ι. Πανάρετος, και «επανήλθε» λίγο καιρό αργότερα από την «επιτροπή σοφών» του υπουργείου Παιδείας. Μιλάμε, δηλαδή, για επιπλέον μαγαζιά στη λεγόμενη μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση (ΙΕΚ, ΚΕΚ, κολέγια).
• «Πτυχία» διά βίου μάθησης (κατάρτισης). Τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ θα μπορούν να πουλάνε (θα έχουν τη δυνατότητα να επιβάλλουν δίδακτρα) πιστοποιητικά κατάρτισης, μέσω προγραμμάτων «διά βίου μάθησης». Με λίγα λόγια, μέσα στα πανεπιστήμια, τα ΤΕΙ, θα υπάρχουν μικρά ΙΕΚ, τα οποία εκτός απ' τα παραπάνω θα έχουν στον κατάλογο αγοράς και εξ αποστάσεως μάθηση, θερινά τμήματα διά βίου μάθησης κ.ά.

Τα περισσότερα «πτυχία» που δίνουν τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ (ένα μέρος των πτυχίων από «κανονικές σπουδές», τα μονοετή και διετή προγράμματα και τα πιστοποιητικά κατάρτισης) θα «ανταγωνίζονται» την εκπαιδευτική «αγορά» εκτός ιδρυμάτων. Με λίγα λόγια ο υποψήφιος σπουδαστής θα «επιλέγει», μεταξύ των «πτυχίων» των πανεπιστημίων και των ΤΕΙ, με τα πιστοποιητικά των ΙΕΚ («δημοσίων» ή ιδιωτικών), των ΚΕΚ, των εργαστηρίων ελευθέρων σπουδών, των κολεγίων κ.ά. Πρακτικά, βέβαια, δε θα επιλέγει απολύτως τίποτα, αλλά θα υποχρεώνεται να περνάει ...απ' όλες και, εκτός αυτών, να κυνηγάει σεμινάρια και βεβαιώσεις απ' οποιοδήποτε φορέα για να «γεμίσει» το βιογραφικό του. Αυτό, μέχρι ενός σημείου, γίνεται. Με το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων, όμως, είναι «υποχρέωση» του σπουδαστή να «τσιμπάει» γνώσεις απ' όπου μπορεί, μήπως και βρει δουλειά.

Το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων, το οποίο έχει ήδη θεσμοθετηθεί, είναι μια κλίμακα κατάταξης των εργαζομένων, όπου θα εντάσσονται σύμφωνα μα τα «χαρτιά» που έχουν την κάθε χρονική στιγμή! Ακόμα και τον ελεύθερο χρόνο του ο σπουδαστής και ο εργαζόμενος θα εξαναγκάζεται να έχει δραστηριότητες που θα είναι «συμβατές» με τις επιθυμίες της «αγοράς». Η εκπαίδευση, σύμφωνα με την ΕΕ, χωρίζεται, πλέον, σε τρία ...είδη: Την τυπική (πανεπιστήμια, ΤΕΙ, σχολεία), τη μη τυπική (όλα τα ιδιωτικά και «δημόσια» μαγαζιά εκπαίδευσης, η εργασιακή εμπειρία κ.ά.) και την άτυπη (οποιεσδήποτε δραστηριότητες στον ελεύθερο χρόνο, που μπορούν να αποδειχτούν μ' ένα χαρτί!).

Η «ατομική εκπαιδευτική διαδρομή» που εμφανίζεται ως «ελευθερία», αλλά δεν είναι τίποτα άλλο από ένα κυνήγι πιστοποιητικών και βεβαιώσεων χωρίς αντίκρισμα (ούτε μορφωτικό ούτε επαγγελματικό), δε σταματά με μια συλλογή «πτυχίων» από ιδρύματα και φορείς. Ο εργαζόμενος, για όλη τη διάρκεια της ζωής του, θα πρέπει να συλλέγει (να αγοράζει) καινούρια «χαρτιά», όχι για να ανανεώσει τη γνώση του ή την κατάρτισή του σ' ένα συγκεκριμένο τομέα, αλλά για να ελπίζει πως θα βρει δουλειά ή θα κρατήσει το μεροκάματό του.

Ο λαβύρινθος της «ελεύθερης» «ατομικής εκπαιδευτικής διαδρομής» είναι καταδίκη για τους εργαζόμενους. Σκοπός είναι να «παράγονται» εργαζόμενοι που δε θα αντιλαμβάνονται, καν, τα δικαιώματά τους, αφού όλα θα αντιμετωπίζονται σαν «ευκαιρία». Ευκαιρία το α` «πτυχίο», ευκαιρία το β` σεμινάριο που μπορεί να ...βοηθήσει για μια δουλειά τριών μηνών με ατομική σύμβαση εργασίας. Στην ατομική σύμβαση εργασίας, άλλωστε, οδηγεί η «ατομική εκπαιδευτική διαδρομή». Κανένα πτυχίο δε θα μοιάζει με άλλο, ακόμα και στον ίδιο τομέα. Οι περισσότεροι θα έχουν ένα σύνολο σκόρπιων πιστοποιητικών και οι εργοδότες θα κρίνουν και θα επιλέγουν τον καταλληλότερο για ένα χρονικό διάστημα. Και θα ...επανέρχεται διαρκώς ο στίχος του Μπρεχτ: «Αυτοί που σας κλέψαν το βιβλίο που βρίσκονταν κάτω από τη φασκιά σας/ Σας κατηγορούνε ότι μείνατε αδιάβαστοι»...