Σκέψεις και συμπεράσματα με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου

"Ο δάσκαλος δεν είναι μόνο γράμματα, είναι περισσότερο απ' όλα ο ίδιος παράδειγμα αγωνιστικό και αποφασιστικό με τη δράση του, με το βίο και την πολιτεία του για τους μαθητές του".

Είναι αλήθεια πως στην επέτειο της 28^η Οκτωβρίου γιορτάζουμε παραδόξως την αρχή και όχι το τέλος του Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Όμως, είτε κοιτάζει κανείς την  αρχή είτε το τέλος της τετράχρονης δοκιμασίας στην οποία μπήκε τότε ο λαός και η πατρίδα μας, ένα δεν μπορεί να παραβλέψει, ότι ο λαός αναδείχτηκε σε πρωταγωνιστή των γεγονότων. Έβαλε φαρδιά την υπογραφή του και καθόρισε τις εξελίξεις. Την ίδια ώρα που ο άνθρωπος του μόχθου μάτωνε στο μέτωπο κόντρα στον ιταλικό φασισμό και πετύχαινε τη μια νίκη μετά την άλλη, κάποιοι έλεγαν «θα πάμε να ρίξουμε μερικές ντουφεκιές για την τιμή των όπλων» και προετοίμαζαν τη συνθηκολόγηση (δηλώσεις του τότε αρχηγού του ΓΕΣ Αλ. Παπάγου). Ο ελληνικός λαός ήταν για άλλη μια φορά κι εκείνος  που σήκωσε  το βάρος της αντίστασης ενάντια στον κατακτητή,  ένας περήφανος λαός που στην πλειοψηφία του δε συνεργάστηκε με τον κατακτητή  ούτε το έβαλε στα πόδια την κρίσιμη στιγμή, όπως έκανε η πλειοψηφία της άρχουσας τάξης και το πολιτικό της προσωπικό. Έμεινε εκεί, πληρώνοντας βαρύ τίμημα, είναι αλήθεια, για να υπερασπιστεί «τις καλύβες και τα πεζούλια του».

Στις 21/4/1941 ο επικεφαλής στρατηγός Γ. Τσολάκογλου  με τις ευλογίες του μητροπολίτη Ιωαννίνων Σπυρίδωνα υπέγραψε συνθηκολόγηση άνευ όρων με τους Γερμανούς, οι οποίοι τον διόρισαν πρώτο κατοχικό πρωθυπουργό. Την άλλη μέρα της συνθηκολόγησης ο Βασιλιάς και η κυβέρνησή του με πρωθυπουργό τον Εμμ. Τσουδερό έφυγαν για την Κρήτη και στη συνέχεια στην Αίγυπτο, με γεμάτες τις αποσκευές τους με χρήμα και χρυσό. Τις πρώτες εκείνες ημέρες, που ο λαός της Αθήνας υποδεχόταν τους κατακτητές με κλειστές τις πόρτες και τα παράθυρα,  οι πράξεις των ανώτερων τιτλούχων του καθεστώτος της Αθήνας συναγωνίζονται η μια την άλλη σε ξεδιαντροπιά. Μία όμως ξεχωρίζει, ως η πλέον ατιμωτική: η παράδοση των πολιτικών κρατουμένων της μεταξικής δικτατορίας (στην πλειονότητά τους κομμουνιστών, που ζήτησαν να πάνε στο μέτωπο να πολεμήσουν) στα γερμανικά στρατεύματα!

Συνεπώς, αυτό που σήμερα σκόπιμα αναπαράγει η σημερινή κυβέρνηση μέσα και από τις εκδηλώσεις για την Απελευθέρωση της Αθήνας ("Αθήνα-Ελεύθερη Πόλη"), δηλαδή ότι "όλοι ήταν ενωμένοι ενάντια στον κατακτητή", ούτε υπήρξε ούτε μπορούσε να υπάρξει σε μια κοινωνία ταξική. Άλλωστε, τι σχέση μπορεί να έχει ο λαός που πέθαινε από την πείνα με τους μαυραγορίτες που πλούτισαν μέσα στην Κατοχή; Με αυτούς που έφυγαν για το Κάιρο μαζί με το χρυσό της Ελλάδας; Με αυτούς που αρνήθηκαν να πολεμήσουν τον κατακτητή και παρέμειναν ουδέτεροι προσβλέποντας σε έναν αναβαθμισμένο ρόλο για την επόμενη μέρα;

Το φοβερό Χειμώνα του 1941-42 απειλητικό απλώνεται το φάσμα της πείνας, πάνω από τη χώρα, ιδιαίτερα στις μεγαλουπόλεις. Μονόδρομος για το λαό η οργάνωση της αντίστασής του. Στις 27 Σεπτεμβρίου του 1941 ιδρύεται το ΕΑΜ, μετά από πρωτοβουλία του ΚΚΕ, που υπήρξε οργανωτής και αιμοδότης της Αντίστασης και την συμμετοχή του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΚΕ), του κόμματος της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ), του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας (ΑΚΕ). Ταυτόχρονα διάφορες μικρότερες αντιστασιακές οργανώσεις δρουν σε μεμονωμένες περιοχές. Στην συνέχεια, το ένοπλο τμήμα του EAM, ο ΕΛΑΣ, καθώς και η οργάνωση της νεολαίας, η ΕΠΟΝ απελευθέρωσαν τη μισή Ελλάδα πολύ πριν φύγουν οι Γερμανοί.

Στις ελεύθερες περιοχές (περίπου η μισή Ελλάδα είχε απελευθερωθεί έως το φθινόπωρο του '44)  λειτούργησαν σχολεία, με θέατρα και πολιτισμό, που πρώτη φορά έβλεπαν οι κάτοικοί τους. Οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου για πρώτη φορά. Με το τουφέκι τους στον ώμο, οργάνωναν την κοινωνία των αναγκών και των ονείρων τους, τη «λαοκρατία», όπως τη λέγανε. Ακόμα και τη στιγμή που οι Γερμανοί αποχωρούσαν από την Αθήνα, ο λαός συνέχιζε να δίνει τις μάχες του για να μην καταστραφούν οι υποδομές της πόλης (χαρακτηριστική η μάχη της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι αλλά και η μάχη στο εργοστάσιο της Κοπής την προηγούμενη μέρα). Την ίδια ώρα, όσοι απείχαν από τον αγώνα δεν έμεναν άπραγοι. Εξύφαιναν σχέδια για το νέο αλυσοδέσιμο του λαού.

Όπως χαρακτηριστικά το περιγράφει και οι ποιητής Σεφέρης, μέλος της τότε «αυτοεξόριστης» κυβέρνησης του Καΐρου…

«μονέδα που έμεινε για χρόνια

στην κάσα ενός φιλάργυρου, και τέλος

ήρθε η στιγμή της  πλερωμής κι ακούγονται

νομίσματα να πέφτουν πάνω στο τραπέζι»

Δίπλα στον αγωνιζόμενο λαό στάθηκαν αρκετοί εκπαιδευτικοί. Τα σχολεία, την περίοδο της κατοχής δέχτηκαν βαρύ πλήγμα (άλλα καταστράφηκαν και άλλα επιτάχθηκαν).  Ο εκπαιδευτικός κόσμος έδωσε έναν τιτάνιο αγώνα για να κρατήσει όρθιο το αγαθό της Εκπαίδευσης. Από τα πρώτα μελήματα των εκπαιδευτικών ήταν να υπάρχει συσσίτιο στα σχολεία για να ξεφύγουν οι μαθητές από την απειλή της πείνας.  Πολλοί από αυτούς βοήθησαν στην κατάρτιση και την εφαρμογή του προγράμματος Παιδείας που εφαρμόστηκε στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Οι εκπαιδευτικοί μόχθησαν για  να οργανωθούν από την αρχή σχολεία και να λειτουργήσουν τα παιδαγωγικά φροντιστήρια. Φυσικά, η παρουσία τους δεν έλλειψε ούτε από το ανέβασμα της πολιτιστικής κίνησης της υποβαθμισμένης υπαίθρου. Οι εκπαιδευτικοί ήταν πάντα δίπλα στο λαό ήταν σε όλες μαζικές διαδηλώσεις, αλλά και στον αγώνα που εκείνος έδωσε με το όπλο στο χέρι για την απελευθέρωση της πατρίδας.  Αρκετοί εκπαιδευτικοί έγιναν στελέχη του ΕΛΑΣ και πολλοί από αυτούς πρόσθεσαν το όνομά τους στο  μακρύ κατάλογο των θυμάτων του ναζισμού. Πάνω από 200  υπολογίζεται πως ήταν οι δάσκαλοι που εκτελέστηκαν. Λαμπρά παραδείγματα του αγώνα του εκπαιδευτικού κόσμου, η Ρόζα Ιμβριώτη και ο Δημήτρης Γληνός.

Ούτε όμως οι μαθητές έλειψαν από τη μάχη του λαού κόντρα στον κατακτητή. Ύψωσαν το μπόι τους  τόσο, ώστε να φτάνει σε λεβεντιά το μπόι των μεγάλων. Η περιοχή του Πειραιά είναι ποτισμένη από το αίμα νεαρών ΕΠΟΝιτών που πρόσφεραν τα νιάτα του θυσία στο δίκιο του αγώνα. Συγκινητικό παράδειγμα η Άννα Παυλάκου-Θωμάκου,  η ΕΠΟΝίτισσα από το Κερατσίνι, που βασανίστηκε στη Μέρλιν, πυροβολήθηκε από πράκτορα των Γερμανών και μισοπεθαμένη μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου, όπου εκτελέστηκε για δεύτερη φορά. Πολλοί ήταν και οι ΕΠΟΝίτες που κόσμησαν με τη θυσία του τη μάντρα της Κοκκινιάς.

Σήμερα, μαθητές και εκπαιδευτικοί, τιμάμε τον αγώνα του λαού μας παλεύοντας για τα δικαιώματά μας στη δουλειά, στη μόρφωση, στην Υγεία, στον ελεύθερο χρόνο.

Τιμάμε ακόμα τις θυσίες του λαού μας, παλεύοντας για ν’ αναδείξουμε  την ιστορική αλήθεια, κόντρα στην παραχάραξη της ιστορίας που επιχειρείται και στο χώρο της εκπαίδευσης. Είναι χαρακτηριστικά τα παραδείγματα της προσπάθειας εξίσωσης του κομμουνισμού με το φασισμό-ναζισμό που επιχειρείται μέσα από τα σχολικά εγχειρίδια, της αθώωσης του μεγάλου κεφαλαίου που υποστήριξε την άνοδο του φασισμού και του ναζισμού στην Ευρώπη, της αθώωσης των ευρωπαϊκών πολιτικών δυνάμεων που άνοιξαν το δρόμο για την άνοδο του φασισμού και της υποβάθμισης του κεφαλαίου της Εθνικής Αντίστασης.

Για του λόγου το αληθές:

• «σε μια εποχή που είχαν διατυπωθεί δύο διαφορετικές προτάσεις, εμπνευσμένες από τα αυταρχικά καθεστώτα που είχαν μόλις επικρατήσει στη Σοβιετική  Ένωση και την Ιταλία»
• «Η άσκηση βίας κατά των αντιφρονούντων από ένστολους οπαδούς του (ναζιστικού) κόμματος έγινε με την συγκατάβαση αρχικά μετριοπαθών πολιτικών σχηματισμών στο όνομα της κοινής αντίθεσης στον κομμουνισμό»

Βιβλίο Ιστορίας Γενικής Παιδείας Γ΄ Λυκείου

Για πολλά χρόνια μπορεί και εμείς οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί να αντιμετωπίσαμε με ρουτίνα ή διάθεση «να μην ξύνουμε πληγές» τη συγκεκριμένη επέτειο.

Μα τώρα πλέον η επιχείρηση παραχάραξης της Ιστορίας μέσα από βομβαριδσμό προπαγάνδας σε εφημερίδες, εκπομπές, συνέδρια ταυτίζει ναζισμό με τον κομμουνισμό, με στόχο να αμβλύνει την αντίθεση στο ναζισμό. Δυσφημεί την τότε αντίσταση στον κατακτητή ως έργο βίαιων και απολίτιστων και ίσως υπερβολική και αχρείαστη που τροφοδότησε τη βία του κατακτητή (Βιάνος, Δίστομο, Καισαριανή, Μπλόκο Κοκκινιάς κ.α.), για να καλλιεργήσει το πνεύμα της υποταγής και όχι της αντίστασης.

Μα τώρα που ο φασισμός σηκώνει πάλι κεφάλι στην Ελλάδα αλλά και σε όλη την Ευρώπη, δε μπορούμε πλέον να μην μπαίνουμε στην πρώτη γραμμή της υπεράσπισης της ιστορικής αλήθειας, μέσα κι έξω από τις τάξεις.

Όπως είπε και η μεγάλη παιδαγωγός, Ρόζα Ιμβριώτη:

«Η αποστολή του Δασκάλου είναι να φτιάξει ανθρώπους, μα για να φτιάξουμε ανθρώπους, πρέπει πρώτα εμείς να γίνουμε άνθρωποι. Δεν μπορούμε να μείνουμε έξω από τους αγώνες του λαού, να μην κάνουμε δήθεν πολιτική. Γιατί τότε κάνουμε πολιτική αντίθετη από τα συμφέροντα του λαού. Εμείς θα φτιάσουμε ανθρώπους συνειδητούς και ελεύθερους. Χρέος μας είναι να σταθούμε πλάι στο λαό μας και στην ανάγκη να τον οδηγήσουμε».

ΓΙΑ ΤΟ Δ.Σ. ΤΗΣ ΕΛΜΕ